Siekierczyna – wieś w gminie Limanowa w województwie małopolskim położona jest w obrębie Zachodnich Karpat, w północno-zachodniej części Beskidu Wyspowego, u stóp Jeżowej Wody (888 m n.p.m.) i Ostrej (929 m n.p.m.). Podzielona jest na dwa sołectwa: Siekierczyna I i Siekierczyna II. Od północy sąsiaduje ze Starą Wsią, od południa z Roztoką, od zachodu z Młyńczyskami, a od wschodu z Mordarką i Przyszową.
Charakterystyczną cechą Beskidu Wyspowego jest występowanie odosobnionych, niczym wyspy, sięgających do 1170 m n.p.m. szczytów. Szczyty te mają strome, czasem nawet bardzo spadziste stoki. Zazwyczaj północne są bardziej nachylone od południowych, wierzchowina jednak z reguły jest płaska, wylesiona i zajęta pod pola uprawne i zabudowania. Góry zasadniczo nie tworzą tutaj długich pasm, lecz szereg oddzielnych szczytów otoczonych szerokimi i rozległymi dolinami. Wyjątek stanowią trzy pasma: Łososińskie, pasmo Cichoń-Ostra i pasmo Cietnia. Najwyższe szczyty: Mogielica – 1170 mnpm, Ćwilin – 1072 mnpm, Jasień – 1052 mnpm, Modyń – 1029 mnpm, Luboń Wielki – 1022 mnpm, Krzystonów – 1012 mnpm, Kiczora Kamienicka 1007 mnpm, Wielki Wierch – 1007 mnpm, Śnieżnica – 1007 mnpm, Szczebel – 977 mnpm, Lubogoszcz – 968 mnpm, Łopień – 951 mnpm, Cichoń – 925 mnpm, Ostra – 928 mnpm, Jaworz – 918 mnpm, Sałasz Wschodni – 909 mnpm, Lubomir – 904 mnpm.
Głębokie doliny rzeczne oddzielające poszczególne szczyty górskie od dawien dawna wykorzystywane były jako trakty komunikacyjne, dzisiaj biegną nimi drogi łączące poszczególne miejscowości tego regionu.
Na obszarze Beskidu Wyspowego występują dwa rodzaje skał fliszowych. Grzbiety, szczyty budują gruboławicowe piaskowce magurskie. Pod nimi leżą kompleksy skalne bardziej podatne na procesy niszczące: cienkoławicowe warstwy piaskowcowo-łupkowe, margle oraz łupki ilaste.
Równoleżnikowe położenie Karpat Zachodnich sprawia, że na obszar ten mają dostęp zarówno wilgotne masy powietrza znad Atlantyku, jak i suche z głębi kontynentu. Ścieranie się tych mas decyduje o przejściowym charakterze klimatu, którego cechą charakterystyczną jest duża zmienność warunków pogodowych. Gmina Limanowa leży w dwóch piętrach klimatycznych umiarkowanie ciepłym i umiarkowanie chłodnym. Jeśli chodzi natomiast o rejony klimatyczne to w obrębie górskiego i podgórskiego. Średnia temperatura wynosi około 7,10C a średnia suma opadów 808mm. Wiosna przychodzi zazwyczaj późno, bo dopiero w drugiej połowie marca. Piękny jest okres jesieni, szczególnie miesiąc wrzesień. Zima zaczyna się w drugiej połowie listopada a średni czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 86 dni. Dominującym kierunkiem wiatru jest wschodni i niewiele mu ustępujący zachodni. Dość częstym zjawiskiem na tym obszarze jest występowanie mgły, średnio 34 dni w roku z maksymalną ilością w październiku.
Gleby gminy Limanowa odznaczają się tylko nieznacznym zróżnicowaniem. Podłożem na którym wytworzyły się gleby są: gliny, iły, pyły, piaski gliniaste. Dominującym typem są gleby brunatne wyługowane, które stanowią około 80% powierzchni gminy. Oprócz nich wyróżnia się jeszcze; gleby bielicowe, gleby glejowe, mady, rędziny.
Charakterystyczną cechą hydrologiczną obszaru na którym leży Siekierczyna jest gęsta sieć potoków, około 1,5-4,0 km/km2 . Największym potokiem jest; Słomka i Starowiejski. Potoki odznaczają się dużymi spadkami, małym rozwinięciem biegu, gwałtownym zmętnieniem wody nawet po niewielkich opadach deszczu oraz ustrojem deszczowo-śnieżnym. Zwierciadło wody podziemnej występuje na głębokości około 2-5 m w dolinach i 10-20 m na stokach i wierzchowinach.
Cechą charakterystyczną zespołów roślinnych jest ich pionowa zmienność. Od najniżej położonych obszarów aż po wysokość 500-550 m n.p.m. występuje piętro pogórza. Udział lasów jest tutaj niewielki, w krajobrazie przeważa mozaika pól i łąk. Następnie do wysokości 900-1100 m n.p.m. rozciąga się piętro regla dolnego. Panują w nim lasy jodłowo-bukowe. W lasach, na polanach i łąkach rośnie wiele roślin prawnie chronionych. Wiosną masowo kwitną śnieżyczki, sasanki, lilia złotogłów, paprotnica górska. Szczególnie dekoracyjny jest przyzdabiający jesienią polany i obrzeża lasów dziewięćsił bezłodygowy, oset, który urósł do symbolu roślinności tych okolic. Opisywany teren znany jest również z obfitości grzybów jadalnych. Pierwsze miejsce zajmuje borowik królewski i rydz. Faunę reprezentuje przede wszystkim zwierzyna leśna: jelenie, sarny, lisy, dziki, zające, kuny, łasice i borsuki, rzadziej spotkać można jelenia, wilka, rysia, tchórza czy gronostaja. Do często spotykanych ptaków należą: dzięcioły, sikory i pliszki górskie, jak też szereg gatunków charakterystycznych dla określonych rejonów Beskidu Wyspowego – bażanty, kuropatwy, gołębie siniaki, wśród ptaków nocnych spotkać można rzadkiego już puchacza. Wędrując po bezdrożach można natknąć się na groźną żmiję, spokojne zaskrońce, padalce oraz niezgrabnie poruszającą się salamandrę. Świat owadów reprezentowany jest przez prawie 3 tysiące gatunków motyli i takąż samą liczbę chrząszczy. Najpiękniejszym spotykanym tu motylem jest paź żeglarz, do rzadziej występujących należą: podbójka rakuska, miniak stróżnik, krasa poziomówka, wstęgówka jesionka i niepylak mnemozyna.
Źródło:
M. Hess, Piętra klimatyczne w Polskich Karpatach Zachodnich, w: Prace geograficzne UJ, 1965, nr 11.
Z. Ziemońska, Stosunki wodne w Polskich Karpatach Zachodnich, w: Prace Geograficzne IGPAN, 1973, nr 103.
W. Szafer, Szata roślinna Polski, Warszawa1959.
J. Lach, Przyrodnicze warunki rozwoju miasta Limanowa, Kraków 2001
A. Matuszczyk, Beskid Wyspowy część wschodnia, Warszawa1986.
Zarys historii regionu
Najstarsze ślady pobytu człowieka to pochodzące z neolitu (3500–1700 p.n.e.) krzemienne narzędzia znalezione w Pisarzowej, Pogorzanach i w Wilkowisku. W Pisarzowej i w Łukowicy odkryto urnowe cmentarze pochodzące z epoki brązu i początków epoki żelaza (1200–400 p.n.e.). Odkryto też wiele monet rzymskich, szczególnie w okolicach Limanowej. Istniały tutaj słone wycieki, a otrzymywana z nich sól była towarem handlowym. W pierwszych wiekach powstawania państwa polskiego istniały już niewielkie drewniane grody, ich resztki odkryto m.in. w Limanowej, w Męcinie, w Słupi, Szyku, w Kasinie Wielkiej. Jednak w owym czasie były to tylko niewielkie osady w nieprzebytej puszczy, która aż do XIV w. pokrywała całe Karpaty i stanowiła wraz z Tatrami naturalną zaporę chroniącą od najazdów z bardziej zaludnionego południa Europy. Do XIII w. utrzymało się grodzisko na szczycie góry Grodzisko, spalone zostało przez Tatarów. Pierwsi osadnicy osadzali się w dolinach rzek, stopniowo wycinając bądź wypalając las pod pola uprawne. Dużą rolę w osadnictwie odegrało założone w 1 połowie XIII w. opactwo cystersów w Szczyrzycu. Największe nasilenie kolonizacji miało miejsce za czasów Kazimierza Wielkiego. W XV w. z południa Europy przybyli Wołosi, tworząc rozległe hale na grzbietach gór, w tym też okresie zaczęły powstawać szlacheckie folwarki. W obronie przed wyzyskiem i nadużyciami dworu oraz dzierżawców w latach 1649–1650 Filip Bolisęga wywołał zbrojne wystąpienie chłopów w Kasince. W XVII w. w czasie potopu szwedzkiego wielkie spustoszenia poczynił tzw. „najazd Rakoczego”, spalono wówczas m.in. wiele kościołów. W 1770 r. pod szczytem Śnieżnicy założyli swój obóz konfederaci barscy
W drugiej połowie XIX w. wszystkie nadające się do tego celu stoki gór zostały już zamienione na pola uprawne, zalesienie terenu było wówczas nawet mniejsze niż obecnie. Wobec niemożliwości dalszego pozyskiwania terenów pod uprawę nastąpiło w wyniku dziedzicznych podziałów rozdrabnianie chłopskich gospodarstw i przy wzrastającej wciąż liczbie ludności na całym Podhalu zaczęła się „nędza galicyjska”, przednówki stały się powszechne. Wybudowany w 1885 r. przez Austriaków odcinek kolejowy Nowy Sącz –Chabówka przyczynił się do gospodarczego rozwoju regionu, ale nędza ludności nie zanikła. W czasie I wojny światowej okolice Limanowej były obszarem zażartych walk wojsk niemieckich i austriackich z rosyjskimi. Pamiątką po tych krwawych wydarzeniach są liczne cmentarze wojenne, m.in. na Jabłońcu i Golcowie, w Męcinie i Kasinie Wielkiej. Lata międzywojenne charakteryzowały się nadal przeludnieniem wsi i ogromną biedą jej mieszkańców. We wrześniu 1939 r. Niemcy zbombardowali Mszanę Dolną, spłonęło część osiedli Kasiny Wielkiej, Skrzydlnej i Szczyrzyca. Dokonali też akcji pacyfikacyjnych i rozstrzeliwania ludności cywilnej w Mordarce, Krasnym Lasocicach, w Pogorzanach, Jodłowniku, Wilczyskach, Szczyrzycu, na Starej Wsi i w Tymbarku. Przez cały okres II wojny światowej w Beskidzie Wyspowym działał silny ruch oporu, głównie byli to partyzanci AK. Na Polanie Stumorgowej na Mogielicy odbierali zrzuty z alianckich samolotów, mieli swoje stałe bazy w schronisku i szałasach na Luboniu Wielkim. Dokonywali zamachów na niemieckie transporty wojskowe, wysadzali pociągi. Specjalnie w celu ochrony linii kolejowej z Chabówki do Nowego Sącza Niemcy musieli utrzymywać stały garnizon w Pisarzowej i pociąg pancerny, a w 1944 r. wzdłuż całej linii położyli zasieki z drutu kolczastego. Mimo to partyzanci dokonali 40 zamachów na transporty kolejowe, zniszczyli 20 parowozów i 210 wagonów. Na przełęczy Gruszowiec zaatakowali i zniszczyli niemiecki transport samochodowy. Odpowiedzią Niemców była pacyfikacja okolicznej ludności, w czasie której zabili 36 osób i spalili 12 domów.
Siekierczyna na tle historii regionu
W XVI i XVII w. Siekierczyna rozwijała się pod władaniem dziedziców sąsiedniej Przyszowej: Wierzbiętów, Wielogłowskich i Żuk Skarszewskich. Pod koniec XIX w. w Siekierczynie było aż pięć dworków. Pierwszy zwany „Podstawami” był własnością Władysława Trembeckiego. Drugi dworek zwany „Pągowszczyzną”, a później „Na pagórku” był własnością Józefa i Anny Trembeckich. Trzeci dworek, zwany „Podlesie” a później „Zarębówki” należał do Augusta i Barbary Zarębów. Czwarty dworek, zwany Folwarczkiem był własnością Marcina Hajdukiewicza, a po jego śmierci odziedziczył go syn Władysław. Piąty dworek, zwany Rolą był najmniejszym z dworków w Siekierczynie i należał do Wiktora Głębockiego. Większość obszarów dworskich została rozparcelowana pomiędzy chłopów na przełomie XIX i XX w.
Źródło:
Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2001.
Jan Sitowski ,,Dwory i dworki w Limanowszczyźnie oraz ich właściciele w ostatnich dziesiątkach XIXwieku”.
Dane statystyczne:
Liczba ludności – 1 734 osoby
Liczba gospodarstw domowych – 394
Liczba podmiotów gospodarczych – 10
Gęstość zaludnienia – 136 osób/km2
Grunty orne – 490,88 ha
Sady – 45,17 ha
Łąki – 244,57 ha
Pastwiska – 95,80 ha
Lasy – 277,89 ha
Nieużytki – 83,29 ha
(źródło: – www.ug.limanowa.pl)